Hoe zit het met mijn sociale rechten als zelfstandige?

Als zelfstandige heb je andere sociale rechten dan een werknemer. Daarom is het belangrijk dat je dit goed onderzoekt voor je begint als zelfstandige. Je betaalt als zelfstandige sociale bijdragen in ruil voor sociale rechten. Als zelfstandige ben je ook wettelijk verplicht om je aan te sluiten bij een sociaal verzekeringsfonds. In deze blogpost lees je welke sociale rechten een zelfstandige heeft.

1.Zwangerschap

Geboortepremie

Kinderen die geboren zijn vanaf 1 januari 2023 en in Vlaanderen wonen, ontvangen eenmalig het startbedrag van €1.214,49. Je kan dit aanvragen vanaf de start van de zwangerschap. Dit kan je online aanvragen bij Kidslife.

Ben je in Brussel gedomicilieerd, dan ontvang je voor geboortes vanaf 1 januari 2024 een eenmalig kraamgeld van €1.314,61 voor je eerste kindje en €597,55 voor de volgende kinderen. Dit kan je ook aanvragen bij Kidslife.

Moederschapsrust

In totaal heb je recht op maximum twaalf weken moederschapsrust (dertien weken bij een meerling). Je hebt als zelfstandige ook recht op een moederschapsuitkering wanneer je minstens drie wekenbevallingsrust neemt (in deze periode mag je niet werken). Deze periode moet zeven dagen voor de geplande geboortedatum starten en moet twee weken na de geboorte eindigen. Als zelfstandige kan je ook negen weken facultatieve bevallingsrust opnemen.

2.Adoptie

Adoptiepremie

Als je in Vlaanderen gedomicilieerd bent, dan heb je rechtop een eenmalig startbedrag adoptie van €1.214,49. Dit moet je aanvragen bij Kidslife. Ben je in Wallonië of Brussel gedomicilieerd, dan heb je recht op een eenmalige adoptiepremie. In Wallonië is dit €1.314,61 en in Brussel €1.314,61 voor de eerste adoptie en voor de volgende €597,55. Dit vraag je ook aan bij kidslife.

Adoptieverlof

Bij de adoptie van een kindje kan je ook van adoptieverlof genieten. Iedere ouder kan zes weken verlof opnemen. Er kan dan nog eens drie weken extra verlof genomen worden door een van de ouders. Wanneer je adopteert als enige ouder heb je recht op de volledige drie weken. Bij een gehandicapt kindje wordt de maximumduur verdubbeld.

Tijdens het verlof heb je recht op een vergoeding. Deze vergoeding bedraag €609,02 per week. Het verlof en de vergoeding moet je aanvragen bij je ziekenfonds.

3.Vaderschaps- en geboorteverlof

Moederschapsuitkering

Tijdens de moederschapsrust heb je recht op de moederschapsuitkering. Deze uitkering kan je aanvragen bij het ziekenfonds. Bij een voltijdse opneming van moederschapsrust is de uitkering €855,74 per week en bij halftijdse opneming is dit €427,87 per week.

Sociale bijdragen na de bevalling

Heb je recht op een moederschapsuitkering, dan moet je het kwartaal volgend op de bevalling geen sociale bijdragen betalen en behoudt je je sociale rechten.

Moederschapshulp

Heb je recht op moederschapsuitkering, dan heb je ook recht op 105 gratis dienstencheques. Deze cheques kan je gebruiken voor huishoudelijke hulp bij het schoonmaken, wassen en strijken, boodschappen doen en maaltijden bereiden. Per cheque krijg je een uur hulp in huis. Door het sociaal zekerheidsfonds wordt er automatisch nagegaan of je hier recht op hebt.

4.Pleegouderverlof

Je hebt enkel recht op pleegouderverlof wanneer het gaat om langdurige pleegzorg. Dit is voor een periode van minstens zes maanden. Per pleegouder kan er maximum zes weken verlof opgenomen worden. Er zijn nog drie extra weken verlof die gedeeld kunnen worden onder de pleegouders. Wanneer er maar één pleegouder is, gaan de drie extra weken naar de enige pleegouder. Tijdens dit verlof krijg je een vergoeding van €609,02 per week. Je kan dit aanvragen bij jouw ziekenfonds.

5.Arbeidsongeschiktheid

Als je door ziekte of een ongeval je werk niet meer kunt uitoefenen, heb je mogelijk recht op een ziekte-uitkering. Dit wordt uitbetaald door je ziekenfonds als zij jouw arbeidsongeschiktheid erkennen. Dit kan enkel als je je sociale bijdragen van het eerste en het tweede kwartaal correct hebt betaald.

6.Medische kosten

Omdat je het sociaal statuut als zelfstandige hebt, levert het ziekenfond financiële steun bij gezondheidsproblemen. Niet de volledige kost wordt terugbetaald. Het bedrag dat je zelf moet betalen, is het honorarium van de zorgverleners en wordt het remgeld genoemd. Wanneer je gedurende het jaar meer remgeld betaalt dan het plafondbedrag, dan worden de resterende medische kosten voor dat jaar volledig terug betaald. De plafondbedragen kan je terugvinden op de website van het RIZIV.

7.Mantelzorg

Als mantelzorger heb je recht op een uitkering. De uitkering bedraagt €1.606,15 per maand. Onderbreek je je zelfstandige activiteit voor 1/2^de, dan heb je recht op de helft van het bedrag. Van zodra je minstens drie maanden aan een stuk een volledige uitkering krijgt, moet je geen sociale bijdragen betalen. De maximumtijd dat je je activiteit kan onderbreken als mantelzorger, is zes maanden per aanvraag. Tijdens je volledige loopbaan heb je recht op maximaal twaalf maanden uitkering en vier kwartalen vrijstelling van sociale bijdragen

8.Overbruggingsrecht

Als je aan de voorwaarden voldoet, kan je bij het stopzetten van je activiteit een uitkering krijgen. Dit wordt het overbruggingsrecht genoemd. In deze situaties is het overbruggingsrecht van toepassing:

-         Gedwongen onderbreking

-         Stopzetting wegens economische moeilijkheden

Je kunt de uitkering maximaal twaalf maanden ontvangen. Het bedrag van de uitkering varieert afhankelijk van je gezinssituatie. Zonder gezinslast bedraagt de uitkering €1.572,68 per maand, en met gezinslast is dit €1.967,73 per maand.

9.Pensioen

Door de sociale bijdragen bouw je pensioen op. Naast het minimumpensioen kun je je pensioen verhogen met aanvullende pensioenen. Als zelfstandige heb je recht op deze soorten pensioen:

-         Het wettelijk rustpensioen;

-         Het overlevingspensioen;

-         De overgangsuitkering;

-         Het pensioen bij echtscheiding.

10.Gezinsbijslag

Vlaanderen

In Vlaanderen is er het Groeipakket (de vorige Kinderbijslag). Dit pakket bevat alle tegemoetkomingen die de Vlaamse overheid voor elk kind aanbiedt, waaronder een startbedrag, een basisbedrag en een schoolbonus.

Wallonië

De gezinsbijslag in Wallonië behoudt de oude bijdragen van het kraamgelden de kinderbijslag.

Brussel

In Brussel hebben kinderen recht op een geboortepremie, een basisbedrag voor kinderbijslag en een jaarlijkse toeslag op basis van hun leeftijd.

11.Rouwverlof voor zelfstandigen

Naar aanleiding van het overlijden van je kind, echtgenoot of samenwonende partner, heb je recht op tien dagen betaald verlof. Je krijgt een vergoeding gedurende deze dagen van €99,51 per dag. Ook bij het sterven van je pleegkind/adoptiekind of pleegkind/adoptiekind van je echtgeno(o)t(e) of samenwonende partner heb je recht op tien dagen betaald rouwverlof. De voorwaarden en hoe je dit verlof moet aanvragen, vind je op deze website.

‍